Rosja ściąga wojska – Ukraina zagrożona?

Gdy pod koniec 2020 roku okazało się, że to Joe Biden wygrał wybory prezydenckie, narracja o tym, że Stany Zjednoczone dokonają ponownego resetu relacji z Federacją Rosyjską wybrzmiała z dawną siłą. Podobną do tej towarzyszącej zwycięstwu wyborczemu rzekomo pro-rosyjskiego Donalda Trumpa. Część komentujących wydarzenia geopolityków obawiało się ponownego resetu, który byłby niekorzystny dla interesów Polski. Tymczasem sprawy – podobnie jak kilka lat temu – przybierają obrót, w którym trudno jest spodziewać się porozumienia. Wydaje się to mało prawdopodobne zwłaszcza po tym, jak prezydent USA – Joe Biden – przytaknął na pytanie dziennikarza, dotyczące tego czy Władimira Putina należy uznać za zabójcę.

Euforia intelektualna związana z nieoczekiwanym wśród konserwatystów zwycięstwem Joe Bidena objawiła się w niektórych przypadkach poprzez wiarę w pomysły o tym, że Republika Federalna Niemiec byłaby gotowa finansować Wojsko Polskie. Pojawiła się presja narracyjna zgodnie z którą sprawy wisiały na włosku i lada moment miało dojść do rozstrzygającego sprawy w Europie porozumienia USA z Niemcami. Co również uderzyłoby w polskie interesy.

Jednak do niczego takiego nie doszło – zgodnie z tym co podnosiłem w poprzednich tekstach, komentarzach video a także dyskusjach w mediach społecznościowych.

Monachijskie powitanie

Widmo przyzwolenia władz z Waszyngtonu na niesforną politykę Niemiec i Unii Europejskiej – bez uzyskania jakichkolwiek gwarancji lub korzyści – zostało rozwiane na lutowej konferencji bezpieczeństwa w Monachium. Gdzie prezydent Francji, kanclerz Niemiec i Przewodnicząca Komisji Europejskiej w przyjaznej atmosferze i z uśmiechem na ustach oświadczyli Joe Bidenowi, by nie robił sobie wielkich nadziei na jakąkolwiek zmianę polityki czy ustępstwa. Emmanuel Macron –  po kilku ciepłych słowach w stronę amerykańskiego przywódcy –  stwierdził, że Unia musi być samodzielna w zakresie bezpieczeństwa. I wymienił zagrożenia zewnętrzne, które znajdują się w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Słowem nie zająknął się natomiast o zagrożeniu ze strony Federacji Rosyjskiej oraz napięciu w Europie Środkowej. Angela Merkel również wyraziła aprobatę w związku z tym, że „Ameryka wróciła”, choć zaznaczyła, że Berlin zamierza kontynuować dotychczasowy program zbrojeniowy w zaplanowanym tempie, co zostało wcześniej uznane przez Donalda Trumpa za dalece niewystarczające. Wreszcie Ursula von der Leyen zasugerowała, że nie należy spodziewać się umów handlowych z USA oraz powrotu do zarzuconego przez Donalda Trumpa porozumienia TTIP. Jej zdaniem Unia Europejska znalazła się w innym miejscu, niż Stany Zjednoczone ją zostawiły po ustąpieniu Baracka Obamy.

Reasumując. Prezydent Joe Biden w Monachium wyciągnął dłoń w geście zgody licząc na uzyskanie tego, co próbować osiągnąć Donald Trump siłą. Liderzy europejscy z ciepłymi słowami przywitania wymierzyli Bidenowi polityczny policzek. Amerykański prezydent przyjechał na konferencję z konkretnym bagażem. Uchylił decyzję Donalda Trumpa o częściowym wycofaniu amerykańskich wojsk z Niemiec. Nie nałożył nowych sankcji na niemieckie firmy zaangażowane w budowę Nord Stream II. Zapowiedział zwiększenie zaangażowania w Iraku. Podpisał rozporządzenie o powrocie USA do porozumienia klimatycznego z Paryża (odwracając decyzję D.Trumpa) – co oznacza powrót do zasilania kapitałem tej inicjatywy przez Waszyngton. Ogłosił ponadto przywrócenie uczestnictwa Stanów Zjednoczonych w organizacjach międzynarodowych tj. WHO, któremu Donald Trump wstrzymał tymczasowo finansowanie. Co istotne, administracja Joe Bidena zasygnalizowała, że jest w stanie odpuścić budowę inicjatywy Trójmorza wewnątrz UE, co byłoby zgodne z interesami Niemiec. Świadczy o tym fakt, że nowy prezydent Stanów Zjednoczonych nie rozmawiał jeszcze ze swoim odpowiednikiem z Polski. Choć lista rozmów Joe Bidena na najwyższym międzynarodowym poziomie liczy już kilkadziesiąt pozycji.

Tymczasem Francja zapowiedziała utrzymanie linii dążenia do samodzielności strategicznej UE w zakresie bezpieczeństwa, co w zasadzie oznacza raczej niezależność i brak podporządkowania względem USA. Francja i Niemcy przeszły do porządku dziennego nad kwestią rywalizacji z Federacją Rosyjską, a UE jako całość dała sygnał, że nie zamierza wracać do rozmów o wcześniej negocjowanej umowie handlowej z USA. W sytuacji, gdy Niemcy i Francja uzgodniły już warunki porozumienia inwestycyjnego z Chinami.

Wiedza związaną z wydarzeniami ostatniego okresu wydaje się potwierdzać ogólne prognozy postawione przed dwoma miesiącami w tekście pt.: „Rok 2021 – kierunki w polityce międzynarodowej. Joe Biden jako gamechanger?”.

Rosja wraca do polityki zastraszania

Wydaje się, że administracja Joe Bidena zajmowała się na początku wszystkimi innymi sprawami, tylko nie kwestią rywalizacji z Rosją zwłaszcza w regionie Europy Wschodniej. W związku z powyższym już w marcu 2021 roku decydenci z Kremla postanowili przypomnieć ludziom z Waszyngtonu, że ignorowanie Moskwy nie załatwia żadnych problemów. W Donbasie odnotowano wzrost natężenia incydentów – a w zasadzie ograniczonych walk – na całej linii frontu. Wreszcie pod koniec miesiąca okazało się, że Rosjanie zaczęli zwiększać obecność wojskową przy granicy z Ukrainą. W sieci zaczęły pojawiać się nagrania dokumentujące transport sprzętu wojskowego z głębi kraju w kierunku zachodnich granic Rosji. Jako oficjalny powód wskazano przygotowania do ćwiczeń ZAPAD-2021. W odpowiedzi Ukraińcy przyjęli projekt ustawy przewidujący możliwość powołania do służby rezerwistów w ciągu 24 godzin bez potrzeby ogłaszania mobilizacji. Z kolei rosyjski Minister Obrony Siergiej Szojgu oświadczył, że w ciągu kwietnia rosyjska armia przeprowadzi ponad cztery tysiące ćwiczeń taktycznych w ramach sprawdzianów we wszystkich okręgach wojskowych. Co tłumaczy wysoką mobilizację wojsk rosyjskich również innych rejonach, np. w okolicy Arktyki. Pojawiły się również informacje dotyczące wyciągania z magazynów starych, zakonserwowanych wcześniej rosyjskich wozów bojowych oraz czołgów. Co ma świadczyć o chęci przetestowania jak największej ilości jednostek rezerwowych oraz sprawdzenia ogólnego potencjału mobilizacyjnego. Jednak prawdziwym celem tak szeroko zakrojonych manewrów wojskowych jest chęć pokazania, że Rosja jest w stanie zmobilizować siły na każdym kierunku w jednym czasie, wobec czego trudno będzie przewidzieć rzeczywisty cel ewentualnego ataku – gdyby się na taki zdecydowano. Innymi słowy, generałowie z Moskwy pytają Amerykanów czy Ci są gotowi być wszędzie i bronić każdego?

W ramach tego rodzaju sugestii, została wywarta dodatkowa presja na Polskę będącą główną siłą NATO na wschodniej flance. Objawiło się to poprzez represje mniejszości polskiej na Białorusi oraz buńczuczne groźby Aleksandra Łukaszenki względem Warszawy.  Wcześniej białoruski dyktator zgodził się na zacieśnienie współpracy wojskowej z Federacją Rosyjską, a w marcu 2021 roku wyraził nadzieję na patrole rosyjskiego lotnictwa nad białoruskim niebem. Należy ponadto pamiętać, że rosyjskie wojska będą obecne na Białorusi w związku ze wspólnymi ćwiczeniami ZAPAD-2021. Co będzie wywierało dodatkową presję nie tylko na Warszawę, ale i Wilno czy Rygę.

W konsekwencji NATO będzie zmuszone monitorować sytuację i być gotowym do odpowiedzi na całej długości rosyjskich granic. Od Kamczatki, przez Arktykę, po Europę Środkowo-Wschodnią z uwzględnieniem Norwegii, Państw Bałtyckich, Polski i Ukrainy. Przy czym Rosjanie planują również manewry morskie, ze szczególnym naciskiem na okolice ukraińskich wybrzeży Morza Azowskiego.

Czy grozi nam eskalacja wojny na Ukrainie?

            Próbę złamania Ukrainy oraz zdobycia Kijowa opisałem jako jeden z najbardziej prawdopodobnych scenariuszy przyszłych wydarzeń w wielu wcześniejszych tekstach. Celem pełnoskalowej inwazji Federacji Rosyjskiej miałoby być próba obalenia rządów w Kijowie oraz osadzenie podporządkowanej Moskwie władzy, która zezwoliłaby na stacjonowanie na ukraińskim terytorium sił rosyjskich. Co zagroziłoby Polsce kolejnym frontem oraz stanowiło  bezpośrednie zagrożenie dla Rumunii. Bardziej szczegółowo zostało to opisane w tekście: „Plan Kremla na zwycięstwo z USA – dlaczego przesmyk suwalski stanie się nieistotny”.

Między innymi z tych względów od lat podnoszę, że Wojsko Polskie powinno szykować armię nie do obrony własnych granic, ale zdolną do podjęcia działań ofensywnych oraz ekspedycyjnych. Tezę tą uzasadniałem w grudniu 2019 roku w tekście pt.: „Jakiej armii potrzebuje Polska? – Ofensywnej!”. Celem tego wstępu było wykazanie, że od dawna wskazuję na znaczne prawdopodobieństwo militarnego uderzenia Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. W dość szczegółowy sposób opisywałem również możliwy przebieg wypadków w tym zakresie i były to pierwsze tego rodzaju analizy w publicznej przestrzeni sieciowej. Jakkolwiek podtrzymuję zdanie, że wskazana groźba jest rzeczywiście realna, o tyle należy zastrzec, że rzeczywistość obecnego momentu dziejowego daleko odbiega od warunków, w jakich wojna rosyjsko-ukraińska wisiałaby na włosku lub byłaby nawet nieuchronna.

W styczniu 2020 roku opublikowałem analizę dotyczącą drabiny eskalacyjnej na linii Waszyngton – Moskwa. Opisałem w niej przyszłe działania oraz ich kolejność podejmowania przez każdą ze stron. Jako punkt szczytowy na tej drabinie umieściłem inwazję Rosji na Ukrainę. Jednak by do tego doszło, wymieniłem szereg wydarzeń, które musiałyby do tego doprowadzić. W chwili obecnej spełniła się dopiero pierwsza przesłanka i to tylko częściowo. Moskwa w dużym stopniu kontroluje Mińsk, na skutek osłabienia pozycji Łukaszenki w kraju po wyborach sierpniowych z 2020 roku. Tak więc znajdujemy się dopiero na pierwszym z kilku stopni drabiny i wątpliwym jest, by Rosjanie od razu przeszli do brutalnej rozprawy z Ukrainą. Przekreślając tym samym wszelkie nadzieje na pokojowe uzyskanie celów w drodze twardych – ale jednak – negocjacji.

Tak ryzykowny krok jakim byłaby wojna mógłby zostać podjęty dopiero wówczas, gdyby Władimir Putin stracił wszelkie nadzieje na pomyślny dla Rosji przebieg wydarzeń. Jednocześnie Rosja musiałaby by być na skraju wyczerpania ekonomicznego, co zmuszałoby władze z Kremla do rzucenia wszystkiego na jedną kartę. Jeszcze we wrześniu 2017 roku – przy okazji ćwiczeń ZAPAD-2017 – napisałem artykuł, w którym starałem odpowiedzieć się na pytanie kiedy taki moment mógłby nastąpić. Podtrzymuję postawioną tam tezę, że nadzieja Putina na wygranie wojny nerwów z USA prysłaby wraz z ewentualnym porozumieniem amerykańsko-chińskim. Innymi słowy, Federacja Rosyjska musiałaby pozostać na arenie międzynarodowej w kompletnym osamotnieniu. Póki co, Moskwa współpracuje w pewnym zakresie z Pekinem. Nie można pisać o wielkiej przyjaźni, ale też jest szereg płaszczyzn – jak np. program kosmiczny, czy dostawa gazu przez Siłę Syberii – gdzie państwa współpracują.  Nie wydaje się również, by gospodarka Federacji Rosyjskiej była bliska upadku. Owszem, problemy narastają, a Rosjanie używają mechanizmów finansowych, które świadczą o tym, że powoli tracą pole manewru. Jednak wciąż budżet rosyjski zasilany jest przez petrodolary pochodzące ze sprzedaży ropy i gazu do Europy oraz Turcji. Ponadto Władimir Putin ma jeszcze nadzieje na to, że zyski zwiększą się po ukończeniu Nord Stream II. Tak więc póki co, Rosjanie mogą czekać na przebieg wydarzeń i obserwować, czy przypadkiem Stany Zjednoczone nie rozsypią się wewnętrznie wcześniej. Tak więc nielogicznym byłoby podejmowanie największego ryzyka w momencie, kiedy sytuacja własna jest w miarę stabilna (choć nie najlepsza), a rywal przeżywa szereg poważnych problemów wewnętrznych. Na płaszczyźnie polityki monetarnej, gospodarczej, społecznej, pandemicznej, a ponadto w polityce międzynarodowej. Innymi słowy. W przeciągu ostatniego półrocza nie wydarzyło się nic, co zmieniłoby w sposób drastyczny położenie Federacji Rosyjskiej.

Należy w tym miejscu przypomnieć wydarzenia z 2014 roku. Wówczas to Federacja Rosyjska po raz ostatni użyła siły militarnej w celu uzyskania politycznych korzyści na lokalnej i globalnej arenie międzynarodowej. Przejęcie Krymu odbyło się niemal z dnia na dzień – zaskakując nie tylko samych Ukraińców ale i wszystkich istotnych graczy światowych. Zielone ludziki bez wystrzału zajęły cały półwysep, na którym stacjonowały ukraińskie wojska. Pomijając brak przygotowania Ukrainy, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na fakt, że sukces Rosjan został oparty o efekt całkowitego zaskoczenia.

Nie inaczej było w przypadku Donbasu. Tam, niemal z dnia na dzień separatyści ogłosili niepodległość oraz wprowadzili czołgi na ulice. Trudno uwierzyć że, mieszkańcy wschodniej Ukrainy posiadali schowane w garażu wozy bojowe. Tak na wszelki wypadek. Nieufnie podchodziłbym również do sugestii Władimira Putina, że tego rodzaju sprzęt ciężki można było nabyć w każdym sklepie z militariami. Podsumowując, gdy Rosjanie zamierzają podjąć działania wojskowe, zazwyczaj ukrywają swoje zamiary.

Tymczasem nie można oprzeć się wrażeniu, że obecnie mamy do czynienia jedynie z sugestywną demonstracją siły. Co z kolei skłania do przekonania, że władze z Kremla nie zamierzają przeprowadzać inwazji, ale raczej chcą poprzez presję osiągnąć jakieś konkretne cele taktyczne. I przy okazji sprawdzić reakcję samych Ukraińców oraz ewentualnych sojuszników z NATO.

Gdyby miał nastąpić atak: 1) starano by się o efekt zaskoczenia 2) wszczęto by nagonkę propagandową 3) dokonano dywersji politycznej na UKR, manifesty/protesty/chaos 4) rozlokowano siły na Białorusi –> póki co tego nie widać ponad standardowe napięcie z ??. Zwłaszcza 1) https://t.co/gF17cGw9IB

— Krzysztof Wojczal (@KWojczal) April 9, 2021

Tego rodzaju konstatacja nie powinna jednak prowadzić do ignorowania rosyjskiego zagrożenia. Wręcz przeciwnie, gdy Rosjanie demonstrują gotowość użycia siły – należy tym bardziej stanowczo okazać determinację do podjęcia obrony. Tylko w ten sposób można mieć nadzieję na odstraszenie rosyjskiego agresora. Ignorancja, uległość lub słabość stanowiłyby zachętę dla Moskwy.

Nie można więc nie odpowiedzieć na rosyjskie testowanie granic tolerancji NATO. Wydaje się, że Stany Zjednoczone, Polska oraz NATO nie pozostaną bierne w nadchodzącym roku. Świadczy o tym choćby fakt, że Minister Spraw Zagranicznych Zbigniew Rau pojechał z wizytą do Kijowa. Śladem litewskiego MSZ, który wizytował stolicę Ukrainy jeszcze w lutym. Natomiast prezydent Zełeński ogłosił, że w 2021 roku odbędą się manewry wojskowe na Ukrainie w których weźmie udział Wielka Brytania oraz co najmniej cztery inne państwa NATO. Wszystko to odbywa się w porozumieniu z Waszyngtonem.

Mając to wszystko na uwadze, warto nie poddawać się narracjom mającym na celu wywołać emocje u odbiorcy.  Nawet jeśli tych nie brakuje w przestrzeni publicznej i potrafią przytłoczyć. W ocenie sytuacji geopolitycznej najlepiej sprawdza się chłodna głowa, spokój i rzeczowa analiza. Podejście to wydaje się mało atrakcyjne, być może nie skłania do “klikania” czy płacenia za ciekawą treść usianą pytajnikami i wykrzyknikami, jednak nie o sensacje przecież tu chodzi 🙂

pozdrawiam serdecznie

Krzysztof Wojczal

Geopolityka, polityka, gospodarka, prawo, podatki – blog

Wartościowe? Pomóż rozwijać bloga