Chiny nie są graczem w Europie Środkowo-Wschodniej [komentarz]

Coraz częściej słyszymy w dyskursie publicznym, iż Chińska Republika Ludowa stała się potęgą większą niż Stany Zjednoczone. O ile ta siła ma charakter gospodarczy, o tyle wskazuje się, że niebawem Chińczycy będą zdolni do zrównoważenia amerykańskich możliwości militarnych. Obie tezy są póki co możliwe do podważenia, choć z pewnością można znaleźć szereg istotnych argumentów dla każdej z ewentualnej strony sporu. Nie będzie to jednak przedmiotem analizy w niniejszym tekście.

Niezależnie bowiem od rzeczywistej siły Chin, dla nas najważniejsze jest, by odpowiedzieć na pytanie: czy Chiny mają na dzień dzisiejszy możliwość i chęci do gwarantowania państwom położonym na pomoście bałtycko-czarnomorskim suwerenności i bezpieczeństwa?

W tekście pt.: „Który hegemon byłby najlepszy dla Polski? A może świat wielobiegunowy?” główne argumenty dotyczące „opcji chińskiej” brzmiały:

„To nie Polska jest kluczem NJS, tylko jej terytorium. (…) Niepodległość czy niezależność Polski od sąsiadów nie jest dla Chin warunkiem sine qua non do stworzenia lądowego szlaku handlowego przez polskie terytorium. (…) Chińczycy dogadają się na tranzyt przez polskie terytorium z każdym, kto bezpośrednio lub pośrednio będzie kontrolować to terytorium.”

Tezy te uważam za wciąż aktualne, jednak kolejnym koronnym argumentem za tym, iż Chiny nie stanowią (póki co) żadnej opcji, jest to, że nie mają dostatecznej siły i wpływów by oddziaływać na kraje Europy środkowo-wschodniej. Stwierdzenie takie może wydawać się z pozoru nieuprawnione, zwłaszcza w kontekście chińskich inwestycji na Białorusi, których wartość szacuje się na 20 mld USD. Było to powodem mojej wcześniejszej powściągliwości przy podnoszeniu tego rodzaju kwestii.

Jednak począwszy od 30 października 2018 roku (wizyta Aarona Wessa Mitchella na Białorusi) obserwujemy wzmożoną grę pomiędzy Waszyngtonem, a Mińskiem, która jest odpowiedzią na determinację Rosji w zakresie wchłonięcia Białorusi. Potrzebę podjęcia amerykańskiej i polskiej „gry o Mińsk” zasygnalizowałem kilka miesięcy przed tym wydarzeniem w tekście: „Gra o Mińsk. Białoruś staje się nowym frontem. Wyzwanie dla Polski?” . Wskazywałem wówczas, że dla Polski niezależna Białoruś oraz utrzymujące się status quo za naszą wschodnią granicą (polegające na tym, iż Mińsk nie pozwala rozmieścić rosyjskiego wojska w swoich granicach) są kluczowe. I, że Warszawa winna wspierać Alaksandra Łukaszenkę nawet samodzielnie, choć priorytetem byłoby uświadomienie Amerykanom roli Białorusi. Bo tylko oni mogliby spróbować realnie przeciwważyć Kreml i dawać Łukaszence szansę na swoisty balans na linie i neutralizowanie nacisków z Moskwy.

To wszystko stało się już faktem i w tej chwili obserwujemy, jak putinowska pętla wokół szyi Łukaszenki się zaciska. Kilka dni temu, 8 grudnia 2019 roku, zakończyła się kolejna tura rozmów Putin-Łukaszenka, która odbyła się w Soczi. Reakcje obu liderów po wielogodzinnym spotkaniu wskazują, iż najwyraźniej negocjacje nie zmierzają w dobrym kierunku. Mówi się, iż Władimir Putin mocno naciskał na prezydenta Białorusi dając mu czas do zastanowienia do 20 grudnia, kiedy to odbędzie się kolejny szczyt. Następnego dnia po powrocie AŁ z Soczi, szef sztabu generalnego sił zbrojnych Białorusi – Aleh Biełakonieu oświadczył, iż:

 „Białoruś jest gotowa do wspólnych manewrów z NATO. Odbywają się nawet rozmowy na ten temat.”

Czy choćby dwa lata temu ktokolwiek mógł sobie wyobrazić, by NATO planowało wspólne manewry z białoruską armią (i vice versa)?! Próba ocieplenia relacji między zachodem i Mińskiem, została natychmiast zauważona i stała się obiektem ataku pro-rosyjskiej propagandy. Ostatnio pojawiły się głosy przestrzegające przed polskim soft-power i „miękką kolonizacją” Białorusi przez Polaków.

Pytanie jak to wszystko koresponduje z tytułem artykułu? Gdzie w tym wszystkim są Chiny? No właśnie. Dowodem na słabość i brak chęci Chińczyków do kruszenia z Berlinem i Moskwą kopii o suwerenność i niezależność państw pomostu bałtycko-czarnomorskiego jest to, że Białoruś w zmaganiach z Kremlem nie otrzymuje dostatecznego wsparcia. Nawet pomimo znacznego gospodarczego zaangażowania Chin na Białorusi. Alaksandr Łukaszenka przeciwwagi dla rosyjskich nacisków poszukuje w Waszyngtonie, a nie w Pekinie. To właśnie NATO angażuje się w dialog z Białorusią.

Jeśli władze z Pekinu nie stają w obronie Białorusi, pomimo zaangażowanych tam ogromnych środków, to jakiej gwarancji może oczekiwać od Chińczyków Polska? Przecież to przez Białoruś przechodzi cały tranzyt z Chin do Polski i dalej do Europy Zachodniej. Więc teoretycznie, z geograficznego punktu widzenia, Mińsk powinien być w tej chwili tak samo istotny dla Państwa Środka jak Warszawa. Tak chwalony za politykę międzynarodową przez niektóre środowiska prezydent Białorusi, oparł swoją dyplomację na rosyjskim kierunku całkowicie o amerykański lewar.

Okoliczności te dowodzą, jaką ułudą jest wierzenie w to, iż Chińska Republika Ludowa może zostać gwarantem bezpieczeństwa w naszym regionie. Na dzień dzisiejszy, jest to prawdopodobnie niemożliwe. Oczywiście nie należy wykluczać zmiany tego stanu rzeczy w przyszłości. Jednak Polska nie może poświęcać teraźniejszych interesów w imię niepewnego, potencjalnego scenariusza. Zwłaszcza, że w znanej historii świata nie zdarzyło się jeszcze, by Chińczycy byli gwarantem bezpieczeństwa w Europie.

Należy pamiętać, iż zwrot ku Chinom, będzie można wykonać w każdej chwili. Nigdy nie będzie na to za późno, ponieważ ten chiński kolos znajduje się po drugiej stronie Eurazji. Nie graniczy z Polską i prawdopodobnie nigdy nie będziemy dla Chin głównym rywalem, przeciwnikiem i celem. Co za tym idzie, nawet jeśli dziś zagramy w obozie przeciwnym, jutro, Pekin przyjmie nas z otwartymi ramionami. Jesteśmy tak daleko od Państwa Środka, że gdy do Warszawy dotrze powiew chińskiej potęgi, wówczas będzie pewność, iż jest to właściwy, zwycięski koń w wyścigu o hegemonię. W kwestii chińskiej, mamy czas. W przeciwieństwie np. do Rosji, Japonii, Korei Południowej czy Tajwanu. Z których to państw wszystkie, oprócz Rosji, stoją po stronie USA. Pomimo takiej bliskości i odczuwania chińskiej potęgi. Obserwujmy, zachowujmy dystans i uczmy się na decyzjach innych. Bo w tym akurat przypadku możemy tak postępować. Jest to nasz olbrzymi atut.

Tymczasem głównym zmartwieniem polskiej polityki zagranicznej powinno być rozegranie sytuacji na pomoście bałtycko-czarnomorskim zgodnie z naszymi interesami. Na to wpływ mają Amerykanie, Niemcy i Rosjanie (a także z uwagi na kluczowe położenie – my Polacy, o czym pisałem w tekście: „Polska kluczem do strategii USA?”). I tu powinniśmy podejmować największy wysiłek. Na rozważanie nieistniejącej alternatywy szkoda czasu i energii. Próba lewarowania rozmów z Waszyngtonem, sugestią ewentualnego zwrotu ku Chinom, byłaby tyleż groteskowa, co nieistotna z punktu widzenia polsko-amerykańskich rozmów i negocjacji. Z politycznego punktu widzenia, chińska karta dla nas nie istnieje. Pekin nie zagwarantuje nam ani militarnego bezpieczeństwa, ani suwerenności politycznej względem UE. Nie za bardzo mamy czym z nimi handlować (w skali istotnej dla gospodarki) i w tej kwestii możemy stać się jedynie odbiorcą towarów. Jedyną chińską propozycją mogłyby być inwestycje. Jednak jak bardzo zmieniły one sytuację geopolityczną Białorusi? W praktyce, wcale. Dlatego wizja sprowadzenia do Polski chińskiego kapitału (o co należy zabiegać), a także korzyści związanych z tranzytem towarów przez nasze terytorium, nie mogą nam przysłaniać rzeczywistości. I odciągać od prowadzenia realnej polityki zagranicznej kosztem wyimaginowanej ułudy.

Krzysztof Wojczal

geopolityka, polityka, gospodarka, prawo, podatki – blog  

Wartościowe? Pomóż rozwijać bloga